[БЕЛ] Заява Беларускага ПЭНа на Дзень пісьменніка ў няволі
[ENG] PEN Belarus Statement on the Day of the Imprisoned Writer
15 listopada na całym świecie obchodzony jest Dzień Uwięzionego Pisarza (Day of the Imprisoned Writer), ustanowiony w 1981 roku przez Międzynarodową Federację PEN. Inicjatywa ta ma na celu zwrócenie uwagi na los pisarzy, dziennikarzy i intelektualistów, którzy są prześladowani lub więzieni za korzystanie z prawa do wolności wypowiedzi.
Coraz częściej władze na całym świecie próbują ograniczać wolność pisarzy i dziennikarzy, zmuszając ich do milczenia. W Białorusi ogólna sytuacja dotycząca praw człowieka wciąż się pogarsza. W rankingu wolności „Freedom House” Białorus zajmuje ostatnie miejsce wśród państw Europy. W rankingu wolności prasy Reporterów Bez Granic (Reporters Without Borders) jest na 157 miejscu wśród 180 krajów świata. Według indeksu „Freedom to Write” PEN America za 2023 rok Białoruś zajmuje 6. miejsce na świecie pod względem liczby zatrzymań i więzienia osób związanych z literaturą.
Od sierpnia 2020 roku kraj przeżywa bezprecedensową falę represji wobec społeczeństwa obywatelskiego, niezależnych mediów i sektora kultury. Na dzień 7 listopada 2024 roku w Białorusi jest 1287 więźniów politycznych. Na dzień 31 października 2024 roku w Białorusi w więzieniu przebywa co najmniej 164 działaczy kultury (około 13% ogółu więźniów politycznych). Co najmniej 38 osób związanych z literaturą jest uwięzionych. Za swoją działalność lub wyrażenie opinii obywatelskiej białoruscy literaci, tłumacze i badacze literatury, publicyści, intelektualiści i osoby tworzące oraz promujące kulturę, broniące „słowa” i jego twórców są zatrzymywani, prześladowani albo skazywani na podstawie politycznie motywowanych zarzutów.
Sektor kultury w Białorusi ucierpiał szczególnie w ciągu ostatnich czterech lat: ludzie kultury podlegają cenzurze i prześladowaniom, zamyka się liczne instytucje, zakazuje odbywania wydarzeń, a książki uznaje za „ekstremistyczne”. Prowadzi to do naruszenia fundamentalnych praw każdego Białorusina. Działacze kultury prześladowani z powodów politycznych doświadczają brutalnego i nieludzkiego traktowania, są poddawani ciągłym ograniczeniom i presji, często pozbawia się ich kontaktu z rodziną i prawnikami.
Uwięzionych pisarzy regularnie umieszcza się na długie okresy w izolatkach, gdzie zabrania im się nawet używania papieru i długopisów, czytania książek. Przebywają samotnie wśród pustych ścian – co dla osób twórczych niewątpliwie jest formą tortury. Wiemy, że wielu uwięzionych pisarzy tworzy w tych warunkach , ale zdarza się, że ich rękopisy są niszczone. W obecnej chwili nie ma możliwości odzyskania wspomniach tekstów, ani pewności, że przetrwają. Bez wątpienia jest to wielka strata dla białoruskiej literatury i społeczeństwa.
Według Narodowego Indeksu Praw Człowieka, opartego na ocenach grupy ekspertów pod kierunkiem Białoruskiego Komitetu Helsińskiego, współczynnik prawa do uczestnictwa w życiu kulturalnym w Białorusi spadł z 4,6 w 2019 roku do 1,4 w 2023 roku (w dziesięciopunktowej skali).
Białoruski PEN stale buduje przestrzeń dla rozwoju kultury, dialogu i twórczości, broniąc praw obywatelskich i kulturalnych oraz wolności ludzi słowa. Dążąc do wspierania twórczości w najtrudniejszych warunkach, Białoruski PEN wspólnie z Radiem Svaboda ustanowił nagrodę im. Franciszka Alachnowicza. Nagroda jest przyznawana za dzieła literackie napisane w więzieniu i wspiera tych, którzy pomimo surowych ograniczeń, wciąż tworzą i zachowują głos wolności. W odpowiedzi na podejmowane przez reżim próby podzielenia społeczeństwa, wzywamy ludzi słowa do jedności i dialogu.
W tegorocznym Dniu Uwięzionego Pisarza wzywamy społeczność międzynarodową, organizacje praw człowieka, media i każdą osobę, która nie chce być obojętna do wystąpienia na rzecz natychmiastowego uwolnienia wszystkich uwięzionych pisarzy i działaczy kultury na Białorusi. Potwierdzamy nasze zaangażowanie w obronę wolności słowa i wyrażamy solidarność z tymi, którzy ryzykują swoją wolność w imię prawdy i twórczości.
Białoruski PEN
Dziękujemy Polskiemu PEN Clubowi za wsparcie i przetłumaczenie oświadczenia na język polski.
Wesprzyj oświadczenie Białoruskiego PEN z okazji Dnia Uwięzionego Pisarza!