Прэмія імя Алеся Адамовіча была заснаваная Беларускім ПЭН-цэнтрам і мас-медыя ў студзені 1995 года, праз год пасля смерці пісьменніка, грамадскага дзеяча і аднаго з заснавальнікаў Беларускага ПЭН-цэнтра Алеся Адамовіча. Старшынём журы прэміі першапачаткова быў Васіль Быкаў. Першыя два гады прэмія ўручалася 3 верасня, у дзень нараджэння Алеся Адамовіча, у чатырох намінацыях:
1) літаратурная публіцыстыка;
2) газетная журналістыка;
3) кінажурналістыка;
4) радыёжурналістыка.
Пазней прэмія пачала ўручацца 26 студзеня — у дзень смерці пісьменніка. Першае ўручэнне прэміі Алеся Адамовіча адбылося падчас працы Другога міжнароднага кангрэсу ў абарону дэмакратыі і культуры ў Іслачы 3 верасня 1995 года.
Мэты прэміі:
— ушанаваць памяць Алеся Адамовіча;
— адзначыць найлепшы публіцыстычны твор, прысвечаны актуальным праблемам сучаснасці.
Лаўрэаты:
2022 — Ганна Кандрацюк з кнігай «У прысценку старога лесу», за актуалізацыю традыцый еўрапейскага рэпартажу;
Максім Знак з кнігай «Зэкамерон», за чалавечую годнасць, свабоду думкі і творчасці ў нечалавечых умовах.
2021 — газету “Новы час” і яе рэдактарку Аксану Колб – за шматгадовую ўвагу да тэмаў культуры, гісторыі, правоў чалавека; за магчымасць для беларускіх палітвязняў атрымліваць папяровую версію газеты ў час, калі незалежнай прэсы ў друкаваным выглядзе ў Беларусі ўжо не засталося;
кнігу «(Не)расстраляныя» (укладальнікі Сяргей Будкін, Віктар Жыбуль) – за вяртанне імёнаў і твораў рэпрэсаваных дзеячоў беларускай культуры;
Дзмітрыя Строцава і яго кнігу “Беларусь перакуленая” (Дмитрий Строцев. Беларусь опрокинута) – за моцны паэтычны дакумент 2020 году і праўдзівае сведчанне аб пратэстах і салідарнасці, нянавісці і любові, аб роспачы і перамозе;
Вольгу Шпарагу і яе кнігу “У рэвалюцыі жаночы твар. Выпадак Беларусі” (Ольга Шпарага. У революции женское лицо. Случай Беларуси) – за аўтарскае эсэ пра ролю жанчын у беларускіх пратэстах, эмансіпацыю ўсіх слаёў грамадства і сястрынства ў турме.
2019 — Ірына Раманава за кнігу “Улада і грамадства: БССР у 1929 – 1939 гады”, унікальныя дакументы якой раскрываюць схаваныя і засакрэчаныя бакі тагачаснага савецкага жыцця.
2018 — Вячаслаў Ракіцкі за цыкл дакументальных фільмаў «Сведкі», прысвечаных найноўшай беларускай гісторыі і Наста Захарэвіч за сістэмнае асвятленне і аналітыку праблем, звязаных з гвалтам і дыскрымінацыяй.
2017 — Аляксандр Лукашук за стварэнне кніжнай серыі “Бібліятэка Свабоды”, а таксама за выданне кніг “Прыгоды АРА ў Беларусі” і “Сьлед матылька. Освальд у Менску”.
2016 — Зміцер Бартосік за кнігу «Быў у пана верабейка гаварушчы»
2015 — Уладзімір Арлоў за кнігу “Імёны Свабоды” (Мінск, 2015).
2014 — Уладзімір Някляеў за кнігу “Знакі прыпынку”
2013 — Алесь Бяляцкі за кнігу “Асвечаныя беларушчынай”
2012 — Валер Булгакаў за кнігу “Беларусь 1994—2004 гг.: разбудова дзяржавы і пераслед нацыі” і Аляксандр Фядута за кнігу “Амерыканскія вершы”, напісаную падчас знаходжання ў СІЗА КДБ
2011 — Аляксандр Тамковіч за кнігу інтэрв’ю “Без палітыкі” і Мікалай Мельнікаў за вялікі ўнёсак у зберажэнне спадчыны Васіля Быкава
2010 — Сяргей Шапран за кнігу “Васіль Быкаў. Гісторыя жыцця ў дакументах, публікацыях, успамінах, лістах”
2007 — Павал Севярынец за публіцыстычны цыкл “Лісты з лесу”
2006 — Сяргей Навумчык за кнігу “Сем гадоў Адраджэння, альбо Фрагменты найноўшай беларускай гісторыі”
2004 — Генадзь Бураўкін за кнігу паэзіі “Жураўліная пара”, укладанне кнігі ўспамінаў “Наш Быкаў” і серыю публіцыстычных артыкулаў у газеце “Салідарнасць”
2002 — Ганна Соўсь за цыкл рэпартажаў у эфіры Радыё Свабода з урочышча Курапаты падчас будаўніцтва там кальцавой дарогі
2001 — Валянцін Акудовіч за культуралагічныя эсэ, прысвечаныя самаідэнтыфікацыі беларусаў, і Валерый Дранчук за публіцыстычныя артыкулы ў абарону беларускай прыроды
2000 — Міхась Скобла за цыкл перадач “Вольная студыя” 1999—2000 гадоў і Сяргей Шупа за публікацыю дзвюх кніг “Архiва Беларускай Народнай Рэспублiкi”
1998 — Сяргей Дубавец за цыкл перадач “Вострая Брама”
1996 — Віталь Тарас і Людміла Паўлікава-Хейдарава за прынцыповасць i майстэрства ў асвятленнi сучасных праблем Беларусi
1995 — Павел Шарамет, Анатоль Казловіч, Віталь Цыганкоў, Валянцін Жданко, Самсон Палякоў і Анатоль Алай