Версия на русском языке ниже
Масавыя і ў асноўным мірныя пратэсты ахапілі Беларусь пасля спрэчных прэзідэнцкіх выбараў 9 жніўня 2020 года, у выніку якіх Аляксандр Лукашэнка застаўся на шосты прэзідэнцкі тэрмін (Справаздача дакладчыка АБСЕ ў рамках Маскоўскага механізму аб меркаваных парушэннях правоў чалавека ў сувязі з прэзідэнцкімі выбарамі 9 жніўня 2020 года ў Беларусі). Пратэсты былі – і працягваюць быць – жорстка разагнаныя. Больш за 35 000 чалавек былі несправядліва арыштаваныя, сотні на дадзены момант знаходзяцца ў турмах або пад хатнім арыштам. Некаторыя загінулі пры нявысветленых абставінах, у тым ліку несправядліва зняволены апазіцыйны актывіст Вітольд Ашурак. Іншыя былі вымушаныя пакінуць краіну і апынуліся ў выгнанні. Сотні зняволеных паведамілі, што падвяргаліся катаванням і іншым відам жорсткага абыходжання, у тым ліку сэксуальны і гендэрны гвалт, ці ж сталі іх сведкамі. Да гэтага часу ніхто не быў прыцягнуты да адказнасці (Справаздача Спецыяльнага дакладчыка па пытанні аб становішчы ў галіне правоў чалавека ў Беларусі, Анаіс Марын, a/ HRC/47 / 49).
Беларускія ўлады распачалі беспрэцэдэнтныя рэпрэсіі ў дачыненні да незалежных СМІ ў спробе прадухіліць публікацыі крытычных матэрыялаў аб пратэстах і парушэннях правоў чалавека. Улады парушылі права грамадзян на доступ да Інтэрнету, заблакаваўшы больш за 100 навінавых і медыйных сайтаў, у тым ліку вядучае сеткавае СМІ TUT.BY (Беларуская асацыяцыя журналістаў, спыніць атаку на TUT.BY і іншыя медиаресурсы, 18 мая 2021 года). Папраўкі да Закона аб СМІ і Закону аб масавых мерапрыемствах, падпісаныя ў траўні 2021 года, робяць асвятленне грамадскіх пратэстаў практычна немагчымым (Беларусь: “Чорная дзірка” для свабоды СМІ пасля абуральных нападаў, кажуць эксперты ААН, 7 чэрвеня 2021 года).
Дзясяткі журналістаў былі несправядліва затрыманыя, збітыя, прысуджаныя да турэмнага зняволення або буйных штрафаў; па стане на жнівень 2021 года за кратамі знаходзяцца 29 журналістаў і работнікаў СМІ (Беларуская асацыяцыя журналістаў, рэпрэсіі супраць журналістаў у Беларусі, 2021). У многіх была адкліканая акрэдытацыя. У траўні 2021 года беларускія ўлады дасягнулі абуральнага ўзроўню самавольства, здзейсніўшы згон самалёта, каб затрымаць блогера і актывіста ў выгнанні Рамана Пратасевіча і яго дзяўчыну Соф’ю Сапегу (ПЭН-клуб, Беларусь: тэрмінова спыніць эскалацыю падаўлення незалежных меркаванняў, 25 траўня 2021 года). Пераслед узмацніўся ў ліпені 2021 года, калі органы бяспекі правялі рэйды ў офісах і дамах незалежных журналістаў па ўсёй краіне, у тым ліку тых, хто працуе на “Нашу Ніву”, “Радыё Свабода” і “Белсат”.
У ліпені 2021 года беларускія ўлады прыступілі да “чысткі” грамадзянскай супольнасці. Каля 200 праваабарончых арганізацый і арганізацый грамадзянскай супольнасці былі альбо зачыненыя, альбо ў стане працэдуры “ліквідацыі”. У жніўні 2021 года Вярхоўны суд прыняў рашэнне аб ліквідацыі Беларускага ПЭН-цэнтра (PEN International, Беларусь: улады ліквідуюць Беларускі ПЭН-цэнтр, 10 жніўня 2021 года). Заснаваны ў 1989 годзе, Цэнтр быў прыняты ў ПЭН-клуб у траўні 1990 года на 55-м Міжнародным кангрэсе, які праходзіў на Мадэйры (Партугалія).
Пісьменнікі, мастакі, музыкі і артысты прысвячалі сваю творчасць культурнаму супраціву. Яны ставілі тэатральныя пастаноўкі, вулічныя прадстаўленні, праводзілі публічныя чытанні, пісалі вершы, а таксама аказвалі публічную падтрымку пратэстаў і прымалі удзел у іх. У выніку іх чакалі жудасныя наступствы (Міжнародны ПЭН-клуб, Беларусь: ПЭН-цэнтры ўсяго свету заклікаюць пакласці канец парушэння асноўных правоў тых, хто выступае супраць рэпрэсій, 15 лютага 2021 года).
Са жніўня 2020 года больш за 700 дзеячаў культуры, уключаючы 150 аўтараў, пісьменнікаў і паэтаў, падвергліся пераследам: больш за 350 з іх былі затрыманыя, многія перанеслі збіццё і катаванні. Некаторыя падвергліся нападам на вуліцах з боку паліцыі і прыхільнікаў урада, што стала прычынай трагічнай смерці мастака Рамана Бандарэнкі. Іншыя былі вымушаныя звольніцца або былі звольненыя з працы; многія страцілі кантракты; з-за ўдзелу ў пратэстах былі адмененыя шматлікія выступы і чытанні пісьменнікаў і музыкаў.
Пераследы дзеячаў культуры і грамадзянскай супольнасці працягваюцца і па гэты дзень.
У святле бягучай сітуацыі, Асамблея дэлегатаў Міжнароднага ПЭН-клуба заклікае беларускія ўлады
- неадкладна пакласці канец нястомнаму пераследу незалежных галасоў;
- неадкладна і безумоўна вызваліць усіх затрыманых за мірнае выказванне меркаванняў і зняць з іх усе абвінавачванні;
- спыніць прыгнёт і крымінальны пераслед незалежных СМІ і прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці, адмяніць адвольную ліквідацыю НДА, уключаючы Беларускі ПЭН-цэнтр;
- забяспечыць незалежнае, непрадузятае, празрыстае і аператыўнае расследаванне ўсіх абвінавачванняў у парушэннях правоў чалавека, учыненых у кантэксце мірных пратэстаў; вінаватыя павінны быць прыцягнутыя да адказнасці ў рамках справядлівага судовага разбору;
- адмяніць або скарэктаваць законы, якія прыцясняюць свабоду слова, уключаючы Закон аб СМІ і Закон аб масавых мерапрыемствах.
У прыватнасці, у дачыненні да нападаў на сектар культуры Асамблея заклікае беларускія ўлады:
- спыніць палітычна матываваны пераслед дзеячаў культуры ў дзяржаўных установах культуры і забяспечыць вяртанне на працу тых, хто былі пазбаўленыя працаўладкавання;
- спыніць абмежаванне доступа дзеячаў культуры з апазіцыйнымі поглядамі да публічных платформаў;
- дазволіць стварэнне незалежных прафсаюзаў для прадстаўлення інтарэсаў работнікаў сферы мастацтва і культуры;
- абараняць і заахвочваць свабоду творчасці і абаронцаў культурных правоў у адпаведнасці з міжнароднымі стандартамі правоў чалавека і іншымі механізмамі абароны, уключаючы рэкамендацыі Спецыяльнага дакладчыка ААН па культурных правах.
Асамблея дэлегатаў Міжнароднага ПЭН-клуба далей заклікае міжнародную супольнасць
- прызнаць работнікаў культуры асобнай уразлівай групай і забяспечыць ім псіхалагічную, юрыдычную і матэрыяльна-тэхнічную падтрымку ў іх дзейнасці і творчых ініцыятывах;
- палепшыць працэдуры прадастаўлення прытулку беларускім журналістам, работнікам СМІ, дзеячам культуры і іншым актывістам з мэтай забеспячэння іх магчымасцю хутка дабрацца да бяспечнага месца ў выпадку непасрэднай небяспекі;
- аказваць падтрымку Міжнародным ініцыятывам па ажыццяўленні працэсаў падсправаздачнасці, такім як маніторынг і расследавання Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека, прадугледжаныя рэзалюцыяй 46/20 СПЧ, а таксама міжнародная платформа падсправаздачнасці для Беларусі.
Версия на русском языке
РЕЗОЛЮЦИЯ МЕЖДУНАРОДНОГО ПЕН-КЛУБА ПО БЕЛАРУСИ
Ассамблея делегатов Международного ПЕН-клуба, виртуальное заседание в рамках 87-го Всемирного конгресса, 20-25 сентября 2021 года.
Массовые и в основном мирные протесты охватили Беларусь после спорных президентских выборов 9 августа 2020 года, в результате которых Александр Лукашенко остался на шестой президентский срок (Отчет докладчика ОБСЕ в рамках Московского механизма о предполагаемых нарушениях прав человека в связи с президентскими выборами 9 августа 2020 года в Беларуси). Протесты были – и продолжают быть – жестоко подавлены. Более 35 000 человек были несправедливо арестованы, сотни на данный момент находятся в тюрьмах или под домашним арестом. Некоторые погибли при невыясненных обстоятельствах, в том числе несправедливо заключенный в тюрьму оппозиционный активист Витольд Ашурак. Другие были вынуждены покинуть страну и оказались в изгнании. Сотни заключенных сообщили, что подвергались пыткам и другим видам жестокого обращения, включая сексуальное и гендерное насилие, или же стали их свидетелями. До сих пор никто не был привлечен к ответственности (Отчет Специального докладчика по вопросу о положении в области прав человека в Беларуси, Анаис Марин, A/HRC/47/49).
Белaрусские власти развязали беспрецедентные репрессии в отношении независимых СМИ в попытке предотвратить публикации критических материалов о протестах и последовавших за ними нарушениях прав человека. Власти нарушили право граждан на доступ к сети Интернет, заблокировав более 100 новостных и медийных сайтов, в том числе ведущее сетевое СМИ TUT.BY (Белорусская ассоциация журналистов, Остановить атаку на TUT.BY и другие медиаресурсы, 18 мая 2021 года). Поправки к Закону о СМИ и Закону о массовых мероприятиях, подписанные в мае 2021 года, делают освещение общественных протестов практически невозможным (Беларусь: “Черная дыра” для свободы СМИ после вопиющих нападений, говорят эксперты ООН, 7 июня 2021 года).
Десятки журналистов были несправедливо задержаны, избиты, приговорены к тюремному заключению или крупным штрафам; по состоянию на август 2021 года за решеткой находятся 29 журналистов и работников СМИ (Белорусская ассоциация журналистов, Репрессии против журналистов в Беларуси, 2021). У многих была отозвана аккредитация. В мае 2021 года беларусские власти достигли вопиющего уровня произвола, совершив угон самолета для задержания блогера и активиста в изгнании Романа Протасевича и его девушки Софьи Сапеги (ПЕН-клуб, Беларусь: срочно прекратить эскалацию подавления независимых мнений, 25 мая 2021 года). Преследования усилились в июле 2021 года, когда органы безопасности провели рейды в офисах и домах независимых журналистов по всей стране, включая тех, кто работает на “Нашу Ниву”, “Радио Свобода” и “Белсат ТВ”.
В июле 2021 года беларусские власти приступили к “чистке” гражданского общества. Около 200 правозащитных организаций и организаций гражданского общества были либо закрыты, либо подвержены процедуре “ликвидации”. В августе 2021 года Верховный суд принял решение о ликвидации Беларусского ПЕН-центра (PEN International, Беларусь: Власти распускают Белорусский ПЕН-центр, 10 августа 2021 года). Основанный в 1989 году, Центр был принят в ПЕН-клуб в мае 1990 года на 55-м Международном конгрессе, проходившем на Мадейре (Португалия).
Писатели, художники, музыканты и артисты посвящали свое творчество культурному сопротивлению. Они ставили театральные постановки, уличные представления, проводили публичные чтения, писали стихи, а также оказывали публичную поддержку протестам и принимали в них участие. В результате их ждали ужасные последствия (Международный ПЕН-клуб, Беларусь: ПЕН-центры всего мира призывают положить конец нарушению основных прав тех, кто выступает против репрессий, 15 февраля 2021 года).
С августа 2020 года более 700 деятелей культуры, включая 150 авторов, писателей и поэтов, подверглись преследованиям: более 350 из них были задержаны, многие перенесли избиения и пытки. Некоторые подверглись нападениям на улицах со стороны полиции и сторонников правительства, что стало причиной трагической смерти художника Романа Бондаренко. Другие были вынуждены уволиться или были уволены с работы; многие потеряли контракты; из-за участия в протестах были отменены многочисленные выступления и чтения писателей и музыкантов.
Преследования деятелей культуры и гражданского общества продолжаются и по сей день.
В свете сложившейся ситуации Ассамблея делегатов Международного ПЕН-клуба призывает беларусские власти
- немедленно положить конец неустанному преследованию независимых голосов;
- немедленно и безоговорочно освободить всех задержанных за мирное выражение взглядов и снять с них все обвинения;
- прекратить угнетение и уголовное преследование независимых СМИ и представителей гражданского общества, отменить произвольную ликвидацию НПО, включая Беларусский ПЕН-центр;
- обеспечить независимое, беспристрастное, прозрачное и оперативное расследование всех обвинений в нарушениях прав человека, совершенных в контексте мирных протестов; виновные должны быть привлечены к ответственности в рамках справедливого судебного разбирательства;
- отменить или скорректировать законы, подавляющие свободу слова, включая Закон о СМИ и Закон о массовых мероприятиях.
В частности, в отношении нападений на сектор культуры Ассамблея призывает беларусские власти:
- остановить политически мотивированное преследование деятелей культуры в государственных учреждениях культуры и обеспечить возвращение на работу тех, кто лишился трудоустройства;
- прекратить ограничивать доступ к публичным платформам деятелей культуры с оппозиционными взглядами;
- разрешить создание независимых профсоюзов для представления интересов работников сферы искусства и культуры;
- защищать и поощрять свободу творчества и защитников культурных прав в соответствии с международными стандартами прав человека и другими механизмами защиты, включая рекомендации Специального докладчика ООН по культурным правам.
Ассамблея делегатов Международного ПЕН-клуба далее призывает международное сообщество
- признать работников культуры отдельной уязвимой группой и обеспечить им психологическую, юридическую и материально-техническую поддержку в их деятельности и творческих инициативах;
- улучшить процедуры предоставления убежища беларусским журналистам, работникам СМИ, деятелям культуры и другим активистам с целью обеспечения их возможностью быстро добраться до безопасного места в случае непосредственной опасности;
- оказывать поддержку международным инициативам по осуществлению процессов подотчетности, таким как мониторинг и расследования Верховного комиссара ООН по правам человека, предусмотренные резолюцией 46/20 СПЧ, а также Международная платформа подотчетности для Беларуси.