Апошняе ў 2018 годзе паседжанне Перакладчыцкай Майстэрні адбылося 28 снежня і было прысвечанае двум значным амерыканскім аўтарам, пераклады якіх прадставіла сваім калегам паэтка і перакладчыца Юля Цімафеева. Абедзве падрыхтаваныя ёй падборкі неўзабаве з’явяцца ў новым нумары часопісу перакладной літаратуры “ПрайдзіСвет”, які гэтым разам будзе прысвечаны ЛГБТ-літаратуры.
Спачатку перакладчыца прапанавала ўвазе прысутных некалькі вершаў Фрэнка О’Хары (1926-1966). О’Хара – знакамітага амерыканскі пісьменнік, паэт і мастацкі крытык, адзін з стваральнікаў і самых значных прадстаўнікоў нью-ёркскай паэтычнай школы. Ён друкаваўся ў авангардных часопісах і – малымі накладамі – у дробных выдавецтвах, быў практычна невядомы па-за вузкім колам паэтаў і мастакоў, а шырокую папулярнасць набыў толькі незадоўга да смерці. Сваю творчасць ён разглядаў як надзвычай лёгкадумную, і яго творы захаваліся, шмат у чым дзякуючы сябрам.
Свой аўтарскі стыль Фрэнк О’Хара акрэсліваў як “персанізм”. Многія з яго вершаў гучаць як “дзённікавыя запісы”. Гэты стыль у выніку зрабіў вялікі ўплыў на развіццё не толькі амерыканскай, але і сусветнай паэзіі, парушаючы межы паміж “паэтычным” і “непаэтычным” маўленнем. А яшчэ О’Хара быў цудоўным піяністам, знаўцам музыкі і апантаным слухачом, што не магло не адбіцца ў яго паэтычных тэкстах. Мяркуйце самі:
Радыё
Чаму ты граеш такую гадасць
суботнім вечарам, калі я стомлены
да смерці стомлены і прагну дробны
напамінку пра неўміручасць энергіі?
Увесь
тыдзень пакуль я змардаваны поўзаў
са стойкі да стойкі па музеі
ты плёскалася чароўным Грыгам
і Онэгерам у дамаседаў.
Хіба я
дома не сяджу таксама, і пасля тыдня
працы не заслужыў Пракоф’ева?
Што ж, у мяне ёсць дзівосны мой дэ Кунінг,
і я мрою. І думаю, той ложак на карціне,
аранжавы, большы, чым вуха здолее ўспрыняць.
Radio
Why do you play such dreary music
on Saturday afternoon, when tired
mortally tired I long for a little
reminder of immortal energy?
All
week long while I trudge fatiguingly
from desk to desk in the museum
you spill your miracles of Grieg
and Honegger on shut-ins.
Am I not
shut in too, and after a week
of work don’t I deserve Prokofieff?
Well, I have my beautiful de Kooning
to aspire to. I think it has an orange
bed in it, more than the ear can hold.
У 1951 годзе О’Хара пасяліўся ў Нью-Ёрку, дзе пражыў да канца жыцця, а з 1960 года стаў працаваць куратарам у нью-ёркскім Музеі сучаснага мастацтва (Museum of Modern Art). Не выпадкова некаторыя свае тэксты паэт стварае як бы на мяжы мастацтваў:
Why I Am Not a Painter
I am not a painter, I am a poet.
Why? I think I would rather be
a painter, but I am not. Well,
for instance, Mike Goldberg
is starting a painting. I drop in.
“Sit down and have a drink” he
says. I drink; we drink. I look
up. “You have SARDINES in it.”
“Yes, it needed something there.”
“Oh.” I go and the days go by
and I drop in again. The painting
is going on, and I go, and the days
go by. I drop in. The painting is
finished. “Where’s SARDINES?”
All that’s left is just
letters, “It was too much,” Mike says.
But me? One day I am thinking of
a color: orange. I write a line
about orange. Pretty soon it is a
whole page of words, not lines.
Then another page. There should be
so much more, not of orange, of
words, of how terrible orange is
and life. Days go by. It is even in
prose, I am a real poet. My poem
is finished and I haven’t mentioned
orange yet. It’s twelve poems, I call
it ORANGES. And one day in a gallery
I see Mike’s painting, called SARDINES.
Пры ўсёй сваёй, здавалася б, непасрэднасці і нават спантаннасці, такія вершы трымаюцца на паэтычнай аўтарэфлексіі, калі аўтар як бы прымервае магчымасці актуальнага выяўленчага мастацтва на сучасную яму паэзію – або наадварот. У беларускім перакладзе Юлі Цімафеевай гэта гучыць наступным чынам:
Чаму я не мастак
Я зусім не мастак. Я паэт.
Чаму? Я лепей стаў бы
мастаком, але не. Вось,
напрыклад, Майк Голдберг
пачынае карціну. Я ў гасцях.
“Садзіся, налі сабе чагось”, – ён
кажа. Я п’ю; мы п’ем. Гляджу
я. “Ды ў цябе там САРДЗІНЫ”.
“Ага, там штосьці мусіць быць”.
“О!”. Я сыходжу, сыходзяць дні,
я зноўку ў гасцях. “Як карціна, ўсё
ідзе?” – і я сабе іду, і дні сабе
сыходзяць. Я ў гасцях. Карціна
скончаная. “І дзе САРДЗІНЫ?”
Усё, што засталося, –
літары, “Было і так зашмат”, Майк кажа.
А я? Аднойчы я разважаю пра
колер: аранжавы. Я пішу радок
пра аранжавы. І хутка гэта
цэлая старонка словаў, не радкоў.
Затым яшчэ старонка. Мне трэба
нашмат болей, не аранжавага, а
словаў, пра жудасць аранжавага
і жыцця. Сыходзяць дні. І нават
у прозе я сапраўдны паэт. Мой верш
скончаны, а я нават не згадаў яшчэ
аранжавы. Вось дванаццаць вершаў, я
назваў гэта АРАНЖАВЫЯ. І ў галерэі
я неяк бачу карціну Майка “САРДЗІНЫ”.
Апроч вершаў, Фрэнка О’Хары, увазе прысутных была прапанавана маленькая нізка вершаў Пэт Паркер (1944-1989). Гэта афра-амерыканская паэтка і актывістка, што ўдзельнічала ў палітычнай арганізацыі “Чорныя Пантэры”, была вельмі актыўнай у амерыканскім фемінісцкім руху ды ЛГБТК-руху, а ў 1980-м годзе арганізавала Рэвалюцыйную раду чорнаскурых жанчын. Сярод некалькіх разгледжаных на занятку тэкстаў асабліва звяртае на сябе ўвагу верш “Для Ўіліс”:
When i make love to you
i try
with each stroke of my tongue
to say
i love you
to tease
i love you
to hammer
i love you
to melt
i love you
and your sounds drift down
oh god!
oh jesus!
and i think
here it is, some dude’s
getting credit for what
a woman
has done
again.
Найцікавейшай праблемай была перадача па-беларуску табуяванага слэнгу з лесбійскага лексікону (“to tease… to hammer… to melt”), з якой перакладчыца цалкам паспяхова справілася:
Калі я кахаюся з табой
я спрабую
кожным рухам языка
выказаць
кахаю цябе
вылашчыць
кахаю цябе
выcтукаць
кахаю цябе
вылізаць
кахаю цябе
тут твой голас робіцца ўсё ніжэйшым
о божа!
о езус!
а я думаю
вось жа нейкага мужыка
зноў хваляць за тое
што
зрабіла
жанчына.
