26/11/2024 wtorek 19.00
Gdańsk, pl. Solidarności 1
Europejskie Centrum Solidarności
Nagroda im. Jerzego Giedroycia to najważniejsza niezależna nagroda literacka Białorusi, przyznawana od 2012 roku. Jury wybierze trzy najlepsze książki prozatorskie lub dokumentalne wydane w 2023 roku. 26 listopada poznamy nazwiska laureatów, a ci odbiorą nagrody, a 25 i 26 listopada zapraszamy na spotkania z autorami, kiermasz książek, wystawę.
W skład jury wchodzą: Uljana Vieryna – literaturoznawczyni, doktor nauk filologicznych, autorka dziesięciu tomów poezji, Katažyna Drozd-Urbańska – literaturoznawczyni, adiunktka w Katedrze Białorutenistyki na Wydziale Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego, Siarhiej Kavaloŭ – literaturoznawca, krytyk, dramatopisarz, profesor na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i Juhasia Kalada – pisarka, poetka, współpracowniczka organizacji praw człowieka.
Wśród laureatów poprzednich edycji znaleźli się m.in. Uładzimir Niaklajeŭ, Ihar Babkoŭ, Jeva Viežnaviec. W ubiegłym roku główną nagrodę otrzymała Hanna Kandraciuk, pisarka z Podlasia, dziennikarka tygodnika białorusinów w Polsce „Niwa”, za reportażową książkę „U pristenkach starego lasu. Historie ludzi z Puszczy Białowieskiej”.
Organizatorami konkursu są Białoruski PEN i Międzynarodowy Związek Pisarzy Białoruskich.
25/11/2024
17.00 | wystawa „Obok”
Otwarcie wystawy oryginalnych ilustracji białoruskiej artystki Sviatlany Dziemidovič. Jej prace do książki poezji Nasty Kudasavaj „Obok” w tonacji czarno-białej wspomnienia tworzą dom dla słów, nawet tych najtrudniejszych. W tym roku autorka otrzymała nagrodę Aniempadystava za najlepszą okładkę właśnie do tej książki.
Na stronie Budźma bielarusami można przeczytać wywiad ze Swietłaną i zapoznać się z jej pracami.
Wystawa czynna będzie w dniach 25–29 listopada.
/ sala wielofunkcyjna (parter)
/ wstęp wolny
18.00 | Konfiskowane głosy: utracona wolność i podzielone rodziny | dyskusja
Białoruscy i polscy obrońcy praw człowieka oraz działacze kultury będą wspólnie omawiać opór wobec przymusowej rusyfikacji oraz problemy represjonowanych obywateli Białorusi, więźniów politycznych i rodzin rozdzielonych przez tragiczne wydarzenia. Uczestnicy dyskusji: Justyna Czechowska – polska tłumaczka literatury szwedzkiej i norweskiej, laureatka nagrody Akademii Szwedzkiej dla tłumaczy (“Tłumaczeniowy Nobel”) w 2023 roku, Członkini Zarządu Polskiego PEN Clubu; Dr hab. Helena Głogowska – białorutenistka, politolożka i badaczka stosunków polsko-białoruskich, Prezeska Białoruskiego Towarzystwa Kulturalnego „Chatka”; Basil Kerski – menadżer kultury, redaktor, kurator wystaw, ekspert polityki międzynarodowej, dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku, Członek Zarządu Polskiego PEN Clubu; Iryna Kozikava – prawniczka i obrończyni praw człowieka, siostra więźnia politycznego Maksima Znaka, Dyrektorka wykonawcza Białoruskiego PEN, Taciana Niadbaj – białoruska poetka, tłumaczka, obrończyni praw człowieka, Przewodnicząca Rady Białoruskiego Domu Praw Człowieka im. Barysa Zwozskawa i Prezes zarządu Białoruskiego PEN.
/ sala wielofunkcyjna (parter)
/ język spotkania: polski
/ wstęp wolny
26/11/2024
15.00 – 21.00 | Targi białoruskiej książki
Nabyć będzie można białoruską literaturę, w tym książki finalistki Nagrody Giedroycia za 2023 rok.
/ ogród zimowy (parter)
16.30 | Źmicier Bartosik | spotkanie autorskie
Bohater spotkania jest bardzo znany białoruski bard, reporter radiowy i pisarz, laureat Nagrody im. Jerzego Giedroycia za rok 2016, finalista Nagrody im. Jerzego Giedroycia za 2023 rok. To okazja do rozmowy i zdobycia autografu.
/ sala wielofunkcyjna (parter)
/ język spotkania: białoruski
/ wstęp wolny
17.00 | Hanna Jankuta | spotkanie autorskie
Bohaterką spotkania jest białoruska pisarka, tłumaczka z języków polskiego i angielskiego, badaczka literatury białoruskiej i anglojęzycznej, finalistka Nagrody im. Jerzego Giedroycia za 2023 rok. To okazja do rozmowy i zdobycia autografu.
/ sala wielofunkcyjna (parter)
/ język spotkania: białoruski
/ wstęp wolny
17.30 | Uładzimir Niaklajeu | spotkanie autorskie
Wybitny białoruski poeta, działacz społeczny, laureat Nagrody im. Jerzego Giedroycia za rok 2012 zaprezentuje książkę „Bez ojczyzny”. To okazja do rozmowy i zdobycia autografu.
/ sala wielofunkcyjna (parter)
/ język spotkania: białoruski
/ wstęp wolny
19.00 | Gala
Gala wręczenia Nagrody im. Jerzego Giedroycia, podczas której zaprezentowane zostaną nazwiska laureatów. Głos zabiorą przedstawiciele białoruskiej i polskiej kultury. Odbędzie się też premiera booktrailerów do książek finalistki i finalistów nagrody, nagranych przez zespół profesjonalnych aktorów wydawnictw audio Knižny voz i Audiobooks.by.
Wystąpi białoruska piosenkarka i aktorka Darja Novik z towarzyszeniem orkiestry smyczkowej Anima Eterna. Specjalnie na tę okazję, we współpracy z kompozytorem Kanstańcinam Jaśkovym, powstały pieśni na podstawie wierszy białoruskich więźniów politycznych.
Ceremonię poprowadzi Siarhiej Padsasonny – dziennikarz i działacz społeczny, prezenter kanału „Biełsat”.
/ audytorium (parter)
/ język spotkania: białoruski z symultanicznym tłumaczeniem na język polski
/ wstęp wolny
Nagroda im. Jerzego Giedroycia za 2023 rok | finalistki i finaliści
- Valancin Akudovič, „Trzeba wyobrazić sobie Syzyfa szczęśliwym” / wydawnictwo Łohvinaŭ, 2023
„Ta książka opowiada o wielu rzeczach i ludziach, ale przede wszystkim o twórcach… O tych, którzy dobrowolnie podnieśli z ziemi ciężar, który nazywają ‘moją ojczyzną’, i unieśli go na swoich barkach. Dzień po dniu wspinają się coraz wyżej, by kiedyś zobaczyć, jak kamień z hukiem znowu stacza się na dół. A to oznacza, że trzeba wrócić do początków… I my wracamy!” – Valańcin Akudovič. - Źmicier Bartosik, „Zabić pełnomocnika ministerstwa aprowizacji” / Radio Wolna Europa / Radio Swoboda, 2022
Trzecia książka z cyklu „Podróże Swobody” przedstawia nieznane fakty z historii Białorusi na podstawie dokumentów i głosów żywych świadków, których w momencie publikacji książki niemal już nie było. Mowa o ostatniej próbie ratowania rzeczywistości, jaka była w powojennej Białorusi – bez interpretacji. - Jeva Vajtoŭskaja, „Łobuzerski pocałunek. Księga druga” /wydawnictwo Januškievič, 2023
Wydarzenia rozgrywają się na wydziale filologicznym białoruskiego uniwersytetu, w ekologicznym obozie dla dzieci z Czarnobyla oraz w biurze światowej białoruskiej firmy IT. To jednak tylko tło, na którym bohaterowie i ich bliscy przechodzą próbę uczuć. Podstawą powieści stała się kultowa japońska manga „Itazura na Kiss” („Psotny pocałunek”) z lat 90. XX wieku. Książka adresowana jest do czytelników young adult (16–25 lat) oraz wszystkich miłośników literatury popularnej. - Maryja Vajciašonak, „Na przypiecku w Siliczach” / wydawnictwo Pflaŭmbaŭm, 2023
Twórczość literacka Marii Wajciasonok opiera się na jej niemal mitycznej tożsamości narodowej i klasycznej tradycji. Niestety, autorka zaczęła tracić wzrok, jej duchowa i twórcza aktywność zmuszają ją do szukania nowych form uczestnictwa w procesie literackim. Tak powstał blog-dialog „Na przysiółku w Siliczach” we współpracy z Oksaną Jorkiną. Maria przekazywała przez telefon swoje refleksje na różne bieżące i drażliwe tematy życia osobistego i społecznego, inspirując rozmowy o dużym ładunku twórczym i artystycznym. - Valer Hapiejeŭ, „Wolnierze. Przedświt” / wydawnictwo Januškievič, 2023
To, co wydaje ci się drobiazgiem, nagle może przewrócić twój świat. A zwłaszcza wtedy, gdy ten drobiazg tracisz… Przed wami białoruska fantastyka – tu, w świecie ludzkim i innym, działają rodzime stworzenia, bogowie i duchy. Białoruska mitologia okazała się bogata i różnorodna w bohaterów. Akcja powieści toczy się w Mińsku i jego okolicach, a przejście do innego świata jest łatwo dostępne. Trójka przyjaciół i mnóstwo dróg i wariantów rzeczywistości. - Hanna Jankuta, „Czas chwastów” / wydawnictwo Januškievič, 2023
Ta książka to próba refleksji nad bezczasem, w którym znaleźli się Białorusini po 2020 roku. Składa się z prawdziwych i wymyślonych historii, przypadkowo zasłyszanych zdań w różnych językach, przelotnych wrażeń, wspomnień i fascynacji, które mogą kształtować życie w czasach dyktatury na Białorusi i wojny w Ukrainie.
Dlaczego nagroda nosi imię Jerzego Giedroycia?
Jerzy Giedroyc, Polak z urodzenia, nie jest bliski Białorusinom jedynie faktem narodzin w Mińsku. Nasze zainteresowanie i szacunek dla upamiętnienia jego osoby wynikają przede wszystkim z tego, że Redaktor, wzór intelektualnej odwagi, twórca powojennej Europy, nieustannie przypominał wszystkim o wspólnych lekcjach jedności i dobrosąsiedztwa, które sięgają czasów wspólnoty Rzeczypospolitej i Wielkiego Księstwa.
W sposób niezwykle odważny jak na swoje czasy, Jerzy Giedroyc wzywał Polaków, aby z godnością przyjęli utratę Wilna, Grodna i Lwowa, aby uznali i wsparli niepodległość Litwinów, Białorusinów i Ukraińców, wierząc, że jest to kluczowy warunek dla niezależności samej Polski. Jego czasopismo „Kultura” podkreślało, że niezależna Polska nie jest możliwa bez wolnej Białorusi, a „bez polskiego wsparcia białoruskie dążenia do niezależności nie mają szans powodzenia”.
Na rok przed śmiercią, Jerzy Giedroyc przekonywał Czesława Miłosza i Wisławę Szymborską o konieczności nominowania Wasyla Bykowa do Literackiej Nagrody Nobla: „Przyznanie tej nagrody białoruskiemu pisarzowi byłoby, bez przesady, rewolucją na Białorusi”. Nie udało się. Ale były szczere intencje i konkretne kroki w kolejnej próbie pomocy naszemu narodowi, krajowi, w którym urodził się Jerzy Giedroyc.
Wszystko to dobrze pamiętamy i z godnością honorujemy.
organizatorzy nagrody | Białoruski PEN i Międzynarodowy Związek Pisarzy Białoruskich
organizatorzy ceremonii wręczenia nagrody | Białoruski PEN, Białoruskie Towarzystwo Kulturalne „Chatka”, Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku, Międzynarodowy Związek Pisarzy Białoruskich, Polski PEN Club
partnerzy wydarzenia | wydawnictwa audiobooków Knižny voz oraz Audiobooks.by, Euroradio.fm
współfinansowanie | Projekt został dofinansowany przez Fundację Solidarności Międzynarodowej w ramach polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP. Publikacja wyraża wyłącznie poglądy autora i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej
kontakty | w sprawach dotyczących nagrody
e-mail: [email protected]
media społecznościowe nagrody | Instagram, Facebook
Przydatne linki
- Strona internetowa Nagrody im. Jerzego Giedroycia;
- Strona internetowa Białoruskiego PEN-u;
- Strona internetowa Międzynarodowego Związku Pisarzy Białoruskich;
- Strona internetowa Europejskiego Centrum Solidarności;
- Strona internetowa Białoruskiego Towarzystwa Kulturalnego „Chatka”;
- Duży artykuł poświęcony Jerzemu Giedroyciowi i jego roli w kulturze białoruskiej;
- Reportaż z ceremonii wręczenia Nagrody Giedroycia w ubiegłym roku;
- Transmisja wideo z wręczenia nagrody w ubiegłym roku;
- “W oczekiwaniu na Giedroycia. Notatki wielokrotnego członka jury” autorstwa Siarhieja Dubawca dla Radia Swoboda;
- Fundacja Solidarności Międzynarodowej.